Strona główna Znalezionych zadań - 1739Strony1 2 3 … › » 1 Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 1. (4 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Układ immunologiczny Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij U ssaków przeciwciała produkowane przez matkę mogą zostać przekazane potomstwu nie tylko w czasie życia płodowego, lecz także po urodzeniu. Zawarte w mleku matki przeciwciała klasy IgG mogą przedostać się przez nabłonek jelita do krwiobiegu niemowlęcia, ale przeciwciała klasy IgA są wchłaniane do enterocytów tylko w niewielkim stopniu, gdzie są następnie trawione. Selektywny transport przeciwciał umożliwia białko FcRn, składające się z dwóch niekowalencyjnie związanych łańcuchów: ciężkiego H oraz lekkiego L. Przechodzi ono modyfikacje potranslacyjne – do co najmniej jednego aminokwasu są dołączane reszty cukrowe. Białko FcRn pełni funkcję receptora na powierzchni błony enterocytu, a jego powinowactwo do przeciwciał jest zależne od pH środowiska. U młodych ssaków treść dwunastnicy i jelita czczego ma kwaśny odczyn, a więc niższy niż fizjologiczne pH krwi. Transport przeciwciał zilustrowano na poniższym schemacie. Na podstawie: M. Pyzik i inni, The Architect Behind the Immune and Nonimmune Functions of IgG and Albumin, „Journal of Immunlogy” 194, 2015, s. 4595–4603. (0–1) Wybierz i zaznacz makroelement, który może wejść w skład białka wyłącznie w wyniku modyfikacji potranslacyjnej. węgiel wodór azot tlen fosfor siarka (0–1) Na podstawie przedstawionych we wstępie do zadania informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka FcRn. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cechy budowy tego białka. (0–1) Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis transportu przeciwciał przez komórkę nabłonka jelita z mleka matki do krwiobiegu niemowlęcia. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Przeciwciała dostają się z treści jelita niemowlęcia do wnętrza enterocytu na zasadzie (dyfuzji wspomaganej / endocytozy), a następnie wydostają się z niego do jego krwiobiegu w procesie (dyfuzji prostej / egzocytozy). (0–1) Wyjaśnij, dlaczego przez barierę jelitową do krwiobiegu niemowlęcia przedostają się wyłącznie przeciwciała klasy IgG, mimo że w mleku matki są zawarte także przeciwciała klasy IgA. W odpowiedzi uwzględnij rolę białka FcRn. 2 Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (4 pkt) Oddychanie komórkowe Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na poniższym schemacie przedstawiono wybrane procesy (1–5) zachodzące w komórce zwierzęcej. Uwaga: Nie uwzględniono części substratów i produktów poszczególnych przemian oraz stechiometrii przedstawionych reakcji. (0–2) Uzupełnij tabelę – podaj nazwę oraz określ lokalizację w komórce każdego z etapów oddychania tlenowego oznaczonych na schemacie numerami 1 oraz 5. Oznaczenie etapu oddychania tlenowego ze schematu Nazwa etapu Lokalizacja etapu w komórce 1 5 (0–2) Określ pozostałe produkty przemian metabolicznych oznaczonych na schemacie numerami 2–4. W odpowiednie pola tabeli wpisz literę T (tak), jeśli bezpośrednim produktem danej przemiany jest ATP lub CO2, albo N (nie) – jeśli nim nie jest. Oznaczenie przemiany ze schematu Produkty ATP CO2 2 3 4 3 Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 2. (2 pkt) Skład organizmów Podaj/wymień Poniżej przedstawiono wzór pewnego oligopeptydu. W polach oznaczonych numerami 1–4 przedstawiono cztery różne ugrupowania atomów występujące w białkach. (0–1) Które z powyższych ugrupowań atomów stanowi wiązanie powstające pomiędzy aminokwasami podczas syntezy peptydów w komórce? Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych oraz podaj nazwę tego wiązania. 1 2 3 4 Nazwa wiązania: (0–1) Zapisz sekwencję aminokwasową przedstawionego na schemacie oligopeptydu od końca aminowego do karboksylowego, posługując się pełnymi nazwami aminokwasów lub ich oznaczeniami literowymi. 5 Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 4. (2 pkt) Fotosynteza Oddychanie komórkowe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Atrazyna jest związkiem chemicznym swoiście reagującym z fotosystemem II. Ta substancja prowadzi do zahamowania działania fotosystemu II, co skutkuje zatrzymaniem syntezy ATP w chloroplastach. Na poniższym schemacie przedstawiono reakcje zachodzące w fazie fotosyntezy zależnej od światła. Symbolami PS I oraz PS II oznaczono – odpowiednio – fotosystemy I i II. Na podstawie: (0–1) Na podstawie schematu wyjaśnij, dlaczego do syntezy ATP w chloroplastach niezbędny jest przepływ elektronów przez łańcuch transportu elektronów w błonie tylakoidu. (0–1) Określ, czy atrazyna zaburza syntezę ATP również w mitochondriach. Odpowiedź uzasadnij. 6 Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 5. (3 pkt) Budowa i funkcje komórki Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Mitogeny to cząsteczki sygnałowe, które wiążą się z receptorami na powierzchni komórki. Związanie mitogenu z odpowiednim receptorem błonowym uruchamia szlaki sygnalizacyjne w komórce, umożliwiające przejście komórki z fazy G1 cyklu komórkowego do fazy S. Jednym z czynników hamujących to przejście jest aktywna forma białka Rb, które blokuje transkrypcję genów kodujących białka niezbędne do podziału komórki. Mutacja w genie RB1 zlokalizowanym na chromosomie 13, kodującym białko Rb, jest najczęstszą przyczyną retinoblastomy (siatkówczaka) – złośliwego nowotworu siatkówki występującego u dzieci z częstością 1/20 000 żywych urodzeń. Do rozwoju choroby dochodzi, gdy w komórce siatkówki zostanie całkowicie zahamowana produkcja białka Rb na skutek uszkodzenia lub usunięcia obu kopii genu RB1. Choroba może mieć podłoże dziedziczne. W przypadku odziedziczenia jednego uszkodzonego allelu genu RB1 od rodzica drugi zwykle ulega mutacji spontanicznej w komórkach siatkówki podczas rozwoju osobniczego. Dzieci, które odziedziczyły uszkodzony allel genu RB1, mają wrodzoną skłonność do rozwoju siatkówczaka – ryzyko zachorowania wynosi aż 90%. Na podstawie: B. Alberts i in., Podstawy biologii komórki, Warszawa 2017. (0–1) W której fazie cyklu komórkowego zachodzi replikacja DNA? Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych. faza G1 faza S faza G2 faza M (0–1) Określ wpływ aktywnego białka Rb na częstość podziałów komórkowych. (0–1) Spośród pary rodziców, którzy zgłosili się do poradni genetycznej, przyszły ojciec nie ma mutacji w genie RB1, ale przyszła matka odziedziczyła uszkodzony allel RB1 po swoim ojcu. Ile wynosi prawdopodobieństwo, że u dziecka tej pary rodziców rozwinie się siatkówczak? Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych. 0% 25% 45% 75% 90% 7 Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 6. (6 pkt) Wirusy, wiroidy, priony Prokarionty Choroby człowieka Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Jeden z antybiotyków – streptomycyna – łączy się bezpośrednio z małą podjednostką rybosomu. Zaburza to syntezę białek bakteryjnych. Jednak nie wszystkie bakterie są wrażliwe na streptomycynę. U bakterii Mycobacterium tuberculosis oporność na streptomycynę warunkuje mutacja w genie kodującym podjednostkę 16S rRNA. W celu ustalenia właściwej dawki antybiotyku stosowanego w leczeniu chorób bakteryjnych określa się wartości: MIC (ang. minimum inhibitory concentration) – minimalne stężenie antybiotyku, które całkowicie hamuje wzrost szczepu bakterii w pożywce płynnej MBC (ang. minimum bactericidal concentration) – najmniejsze stężenie w pełni bakteriobójcze dla danego szczepu. W celu ustalenia wartości MIC i MBC przygotowano osiem probówek z pożywką zawierającą taką samą, niewielką liczbę komórek pewnego szczepu bakterii. Po dodaniu do siedmiu probówek różnych ilości streptomycyny wszystkie osiem umieszczono w inkubatorze. Materiał z probówek, w których nie wykryto wzrostu bakterii, przeniesiono na pożywkę stałą bez streptomycyny. Poniższy schemat ilustruje wyniki tego doświadczenia. Na podstawie: J. Baj, Mikrobiologia, Warszawa 2018; W. Irving i in., Krótkie wykłady. Mikrobiologia medyczna, Warszawa 2008; B. Springer i in., Mechanisms of Streptomycin Resistance: Selection of Mutations in the 16S rRNA Gene Conferring Resistance, „Antimicrob Agents Chemother” 45, 2001. (0–1) Na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia odczytaj wartości MIC oraz MBC i wpisz je w wyznaczone poniżej miejsca. wartość MIC: mg/l wartość MBC: mg/l (0–1) Spośród podanych nazw chorób wybierz i zaznacz nazwy chorób bakteryjnych. AIDS borelioza WZW typu C gruźlica tężec (0–1) Wyjaśnij, dlaczego mutacja w jednym z genów kodujących rRNA bakterii M. tuberculosis może powodować nabycie przez szczep tych bakterii oporności na streptomycynę. (0–1) Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A, B albo C oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3. Rozprzestrzenianie się antybiotykooporności bezpośrednio między komórkami bakterii jest możliwe na drodze A. transformacji, ponieważ 1. geny antybiotykooporności w wyniku cyklu lizogenicznego bakteriofagów mogą być wbudowane do genomu bakterii. B. transdukcji, 2. geny antybiotykooporności mogą znajdować się w plazmidach, które są przekazywane innym komórkom bakteryjnym. C. koniugacji, 3. wśród pobranych egzogennych fragmentów DNA może znaleźć się taki, który zawiera geny antybiotykooporności. (0–2) Wykaż, że wirusy nie są wrażliwe na streptomycynę. W odpowiedzi uwzględnij różnicę w budowie wirusów i bakterii oraz mechanizm działania streptomycyny. 8 Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 7. (5 pkt) Nasienne Stawonogi Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Pełnik europejski (Trollius europaeus) to roślina zielna występująca głównie na mokrych łąkach, przy brzegach strumieni oraz w wilgotnych lasach liściastych. Mimo że roślina produkuje dużo nasion, rzadko spotyka się siewki w sąsiedztwie kęp pełnika, gdyż ich rozwojowi nie sprzyja konkurencja ze strony innych gatunków łąkowych. Odsłanianie gleby wokół kęp pełnika sprawia, że łatwiej zachodzi kiełkowanie jego nasion. Stanowiska pełnika chroni się także poprzez regularne koszenie łąk, co zmniejsza udział gatunków ekspansywnych, takich jak np. pokrzywa zwyczajna lub ostrożeń polny. W Polsce pełnik jest objęty ochroną gatunkową. Kwiaty pełnika są okazałe, żółte i zapylane głównie przez kilka gatunków muchówek z rodzaju Chiastocheta. Muchówki wchodzą do kwiatu, gdzie zjadają pyłek i nektar. W kwiecie dochodzi też do kopulacji tych owadów i składania jaj. Wylęgające się larwy wgryzają się do słupków i wyjadają tam część zawiązków nasion. Przed przepoczwarzeniem larwy wydostają się z kwiatów i spadają na powierzchnię gleby. Na poniższych ilustracjach przedstawiono pokrój ogólny pełnika oraz – w powiększeniu – typowy liść łodygowy. Na podstawie: A. Kołos i A. Kołos, Trollius europaeus (Ranunculaceae) in north-eastern Poland, „Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica” 23(2), 2016; (0–1) Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3. Pełnik europejski należy do klasy roślin A. jednoliściennych, o czym świadczą 1. okazałe kwiaty przystosowane do zapylania przez owady. 2. liście o nerwacji siateczkowatej osadzone na ogonkach liściowych. B. dwuliściennych, 3. zielna forma życiowa i przywiązanie do wilgotnych siedlisk. (0–1) Wykaż, że przedstawiona w tekście zależność między pełnikiem a muchówkami jest mutualizmem. Określ, na czym polega mutualizm, oraz podaj przykłady korzyści lub strat odnoszonych przez wymienione organizmy. (0–1) Określ typ przeobrażenia występujący u muchówki z rodzaju Chiastocheta. Odpowiedź uzasadnij. Typ przeobrażenia: Uzasadnienie: (0–2) Oceń, czy działania opisane w tabeli stanowią ochronę czynną pełnika europejskiego. Zaznacz T (tak), jeśli działanie jest przykładem ochrony czynnej, albo N (nie) – jeśli nim nie jest. 1. Odsłanianie gleby wokół kęp pełnika europejskiego. T N 2. Wpisanie pełnika europejskiego na listę gatunków chronionych. T N 3. Regularne koszenie łąk ze stanowiskami pełnika europejskiego. T N 9 Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 8. (2 pkt) Fizjologia roślin Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Rozkład materiałów zapasowych zgromadzonych w bielmie nasion jęczmienia zachodzi stopniowo. Bielmo jest zróżnicowane na zewnętrzną warstwę aleuronową, w której znajdują się głównie białka, oraz bielmo skrobiowe, w którym są zgromadzone głównie polisacharydy. We wczesnej fazie kiełkowania nasion są produkowane hormony aktywujące geny kodujące hydrolazy (peptydazę i α-amylazę) wytwarzane przez warstwę aleuronową. Przeprowadzono doświadczenie, w którym badano wpływ zarodka na wytwarzanie enzymów rozkładających polisacharydy w ziarniaku jęczmienia. Namoczone wcześniej ziarniaki przecięto na dwie części tak, aby tylko w jednej części znajdował się zarodek. Następnie na oddzielnych szalkach zawierających zestalony agarem kleik skrobiowy przygotowano dwie próby: próba I – zawierała połówki ziarniaków z zarodkiem próba II – zawierała połówki ziarniaków bez zarodka. W obu próbach połówki ziarniaków umieszczono powierzchnią przecięcia do podłoża. Po czterech dniach naniesiono na podłoże kilka kropli roztworu płynu Lugola. Zaobserwowano, że jedynie wokół połówek ziarniaków zawierających zarodki podłoże nie zabarwiło się na granatowo. Wyniki doświadczenia przedstawiono schematycznie na poniższym rysunku. Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika, Warszawa 1996. (0–1) Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia. (0–1) Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3. Do wyciągnięcia wniosków z przedstawionych badań A. wystarczy analiza wyników z próby I, ponieważ 1. próba I to próba badawcza i działał w niej badany czynnik. 2. próba II to próba kontrolna i sprawdza tylko, czy odczynniki działały prawidłowo. B. konieczne są analiza i porównanie wyników z prób I i II, 3. różnica wyników między próbami I a II świadczy o działaniu badanego czynnika. 10 Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 9. (1 pkt) Fizjologia roślin Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W warunkach wysokiej wilgotności powietrza transpiracja roślin jest ograniczona, ale mimo to rośliny nadal pobierają wodę z podłoża. W takich warunkach na brzegach blaszki liściowej można zaobserwować krople wody wydzielanej przez rośliny – to zjawisko nazywamy gutacją. Działaniem na roślinę 4-procentowym wodnym roztworem siarczanu miedzi można ograniczyć gutację. Jony miedzi są inhibitorami enzymów oddechowych. Na podstawie: red. M. Kozłowska, Fizjologia roślin, Poznań 2007. Wyjaśnij, dlaczego inhibitory enzymów oddechowych ograniczają gutację. W odpowiedzi odwołaj się do mechanizmu parcia korzeniowego. Strony1 2 3 … › »

Autorski kurs przedmaturalny online-live dla uczniów klas pierwszych i drugich (matura 2024, 2025 biologia i/lub chemia – nowa formuła).#InkubatorMaturalny z biologii i/lub chemii to 9-miesięczny, cykliczny kurs maturalny, który odbywa się co dwa tygodnie z danego przedmiotu – decydując się zarówno na biologię, jak i chemię spotykamy się co tydzień – zajęcia nie nakładają się na siebie. Kurs składa się z siedemnastu 75-minutowych spotkań (23 godziny lekcyjne) przypadających na każdy przedmiot, prowadzonych przez nas i tylko przez nas. Zajęcia dedykowane uczniom klas pierwszych i drugich szkół ponadpodstawowych – zarówno tym w klasie biol-chem, jak i z pozostałych profili. Praca w ramach #InkubatorMaturalny umożliwi nabycie solidnych podstaw merytorycznych oraz praktycznych, niezależnie od posiadanej przez ucznia wiedzy wyniesionej ze szkoły podstawowej oraz niezależnie od poziomu szkoły średniej, w której się znajduje. Od uczniów wymagamy jedynie chęci do nauki – resztę zapewniamy my:) Nasi kursanci otrzymują pełne wparcie i naszą opiekę, których próżno szukać na innych kursach: dostęp do nagrań video z zajęć (pełny zapis lekcji), dostęp zamkniętych grup na FB (konsultacje w sprawie zadań domowych oraz problematycznych zagadnień). Nasi uczniowie uczniowie uczą się zgodnie z naszymi zajęciach wykorzystamy nasz autorski program nauczania oraz autorskie metody i sposoby przekazywania wiedzy, które zostały opracowane na podstawie kilkunastoletniego doświadczenia w pracy z maturzystami. Uczniowie klas młodszych, którzy dopiero wkraczają w naukę na poziomie licealnym nierzadko znajdują się w nowych, stresujących sytuacjach, różnią się poziomem przyswojonej wiedzy gdyż uczęszczali do różnych szkół podstawowych, a tym samym wymagają odpowiedniego podejścia oraz właściwie dobranego poziomu przekazywania wiedzy. Na Inkubatorze Maturalnym rozpoczniemy naukę biologii i/lub chemii od podstaw, które w trakcie zasadniczej nauki są słabo tłumaczone, a następnie często pomijane i ignorowane. W dalszych etapach edukacji powoduje to utrwalanie błędów i niemożność zrozumienia następnych tematów. Dlatego wprowadzamy w interesujący sposób teorię oraz maksymalizujemy od samego początku nauki nacisk na praktykę – rozwiązywanie arkuszy maturalnych. Dzięki Inkubatorowi Maturalnemu uczeń przyswoi podstawy teoretyczne oraz nabędzie odpowiednich umiejętności, które pozwolą mu bez merytorycznych braków, a tym samym bez stresu przystąpić do bardziej zaawansowanych kursów maturalnych realizowanych przez nas. Taki sposób przygotowania gwarantuje utrzymanie odpowiednio wysokiego poziomu wiedzy ucznia oraz trening rozwiązywania zadań maturalnych przez cały okres liceum (czego nie zapewnia żadna szkoła średnia w Polsce). Nasz Inkubator Maturalny gwarantuje wytworzenie dobrych naukowych nawyków ucznia oraz zapobiega utrwalaniu i późniejszemu powielaniu błędów maturalnych. Zajęcia realizowane są w formie online-live – korzystamy z profesjonalnej platformy komunikacyjnej, wykorzystując sprawnie wszystkie możliwości jakie daje nauka zdalna. Z naszych obserwacji wynika, że uczniowie chętnie zadają pytania i biorą aktywny udział w lekcji. Nie ma również konieczności podróżowania na zajęcia po szkole, w godzinach popołudniowych – wszystko odbywa się „przy biurku” ucznia☺ Więcej o naszych lekcjach online można przeczytać tutaj. Naturalną kontynuacją Inkubatora Maturalnego jest udział w Prekursie Maturalnym z biologii i chemii (w klasie drugiej bądź trzeciej), Kursie Maturalnym z biologii i chemii (w klasie trzeciej bądź czwartej) lub Ćwiczeniach Maturalnych #ĆMA (w klasie czwartej). Zajęcia te umożliwiają zdobycie wysokiego wyniku na maturze nawet przez uczniów nie znajdujących się w klasach o profilu biolchem. Uczniowie klas pierwszych w zależności od postępów mogą pozostać w Inkubatorze Maturalnym rok lub dwa lata. Zajęcia są prowadzone tylko i wyłącznie przez nas – Michał Adamski (biologia) i Robert M. Walas (chemia). Harmonogram biologia - rok szkolny 2022/2023Na zajęciach zostanie omówiona teoria zgodna z podstawą programową Ministerstwa Nauki i Edukacji. W ramach części praktycznej rozwiązane zostaną zadania maturalne, nacisk zostanie położony na pracę z arkuszem maturalnym i na te treści, które od lat pojawiają się na egzaminach maturalnych. Inkubator ma na celu zaszczepienie w przyszłym maturzyście poprawnych nawyków w trakcie pracy z arkuszem maturalnym oraz nabywanie przez uczniów odpowiednich umiejętności do poprawnej interpretacji zadań w nim zawartych (wnioskowanie, praca z danymi biologicznymi, analiza tekstu źródłowego, formułowanie odpowiedzi zgodnie z wymogami czasowników operacyjnych). Wiedza ta będzie pozytywnie skutkować podczas przygotowań do egzaminów maturalnych w przyszłych latach. Zagadnienia teoretyczne są dobierane przez nas, a tempo ich realizacji będzie zależeć od postępów uczniów, tak aby każdy z nich czuł się komfortowo w trakcie przygotowań pod naszym kierunkiem. Zajęcia odbywają się cyklicznie w wybrane soboty o godz. 9:00 – 10:15 (plus przerwy) – dwa razy w miesiącu. Terminy zajęć z biologii nie nakładają się z terminami zajęć z chemii. Biologia: i Biologia komórki i chemia i Metabolizm cz. I i i Metabolizm cz. III i i Bezkomórkowe czynniki zakaźne cz. Ii i Bioróżnorodność – mikroorganizmy, grzyby, porosty cz. I i i Botanika cz. I i i Botanka cz. III i Zoologia cz. i Zoologia cz. II i Podsumowanie i pożegnanie* wyjątkowo w czwartek, godzina 14:45Harmonogram chemia - rok szkolny 2022/2023Na zajęciach zostanie omówiona teoria zgodna z podstawą programową Ministerstwa Nauki i Edukacji. W ramach części praktycznej rozwiązane zostaną zadania maturalne, nacisk zostanie położony na pracę z arkuszem maturalnym i na te treści, które od lat pojawiają się na egzaminach maturalnych. Od samego początku szczególny nacisk zostanie położony na poprawne interpretowanie i rozwiązywanie zadań obliczeniowych, które od lat stanowią „piętę achillesową” maturzystów. Inkubator ma na celu zaszczepienie w przyszłym maturzyście poprawnych nawyków w trakcie pracy z arkuszem maturalnym oraz nabywanie przez uczniów odpowiednich umiejętności do poprawnej interpretacji zadań w nim zawartych (wnioskowanie, praca z danymi liczbowymi, analiza tekstu źródłowego, formułowanie odpowiedzi zgodnie z wymogami czasowników operacyjnych). Wiedza ta będzie pozytywnie skutkować podczas przygotowań do egzaminów maturalnych w przyszłych latach. Zagadnienia teoretyczne są dobierane przez nas, a tempo ich realizacji będzie zależeć od postępów uczniów, tak aby każdy z nich czuł się komfortowo w trakcie przygotowań pod naszym kierunkiem. Zajęcia odbywają się cyklicznie w wybrane soboty o godz. 9:00 – 10:15 (plus przerwy). Terminy zajęć z biologii nie nakładają się z terminami zajęć z chemii. Chemia: i – budowa atomu, układ okresowy pierwiastków chemicznych – wybrane i – układ okresowy pierwiastków, wiązania chemiczne – wybrane i – stechiometria, reakcje utlenienia i redukcji i – systematyka związków nieorganicznych oraz elementy charakterystyki pierwiastków i ich związków – wybrane i – elementy charakterystyki pierwiastków i ich związków, elementy elektrochemii – wybrane i – zadania maturalne z zakresu omówionych tematów (utrwalanie materiału) i – wstęp do kinetyki, roztwory – wybrane i – zadania maturalne z zakresu omówionych tematów – arkusz CKE 2022 (omówienie) – podsumowanie, zadania maturalne z arkusza CKE 2022 z zakresu omówionych tematów, pożegnanie* – zajęcia wyjątkowo w czwartek Biuro i siedziba firmy: (Equal Park) ul. Wielicka 28 B, 30-552 Krakównumer konta bankowego mBank: 33 1140 2004 0000 3802 7805 7443

Związki nieorganiczne - substancje niezawierające atomów węgla (wyj. dwutlenek węgla, kwas węglowy i jego sole) np. woda, sole mineralne Związki organiczne - substancje, których głównym składnikiem jest węgiel np. węglowodany, tłuszcze, białka, kwasy nukleinowe Pierwiastki makroelementy (powyżej 0,01% zawartości w suchej masie) pierwiastki biogenne (wchodzą w skład związków organicznych budujących wszystkie organizmy) - C, H, O, N, S, P C, H, O, N - niedobór w sytuacjach skrajnego głodu lub odwodnienia; składniki wszystkich związków organicznych budujących organizmy siarka (S) - składnik aminokwasów budujących białka, umożliwia tworzenie wiązań (mostków disiarczkowych - utrzymanie struktury przestrzennej białek) fosfor (P) - w kwasach nukleinowych i lipidach stanowiących budulec błon komórkowych (fosfolipidy), składnik wysokoenergetycznych związków np. ATP, reguluje procesy przemiany materii i energii, buduje kości pozostałe : Ca, Mg, K, Na, Cl wapń (Ca) - składnik szkieletów, wpływa na skurcze mięśni, bierze udział w krzepnięciu krwi magnez (Mg) - składnik kości, aktywator licznych enzymów, niezbędny do uzyskiwania energii z ATP, składnik chlorofilu potas (K) - udział w przewodzeniu impulsów nerwowych, u zwierząt składnik płynów ustrojowych, wpływa na skurcze mięśni, u roślin aktywator enzymów sód (Na) - udział w przewodzeniu impulsów nerwowych, u zwierząt ważny składnik płynów ustrojowych mikroelementy (poniżej 0,01% zawartości w suchej masie) - Fe, Cu, Zn, Mn, Mo, B, Se, Cr, I, F żelazo (Fe) - składnik białek złożonych, transportujących (hemoglobina), magazynujących (mioglobina) tlen, wchodzi w skład wielu enzymów biorących udział w fotosyntezie i oddychaniu tlenowym jod (I) - składnik hormonów tarczycy Wiązania i oddziaływania chemiczne wiązanie kowalencyjne (atomowe) - silne wiązanie powstające przez uwspólnienie jednej lub kilku par elektronów należących do różnych atomów niespolaryzowane - wiązanie, w którym rozmieszczenie wspólnej pary elektronów jest równomierne spolaryzowane - wiązanie, w którym wspólna para elektronów jest przesunięta w kierunku jednego z atomów tworzących wiązanie. Cząsteczka związku chemicznego zyskuje wtedy charakter dwubiegunowy - staje się DIPOLEM. wiązanie jonowe - powstaje w wyniku przyciągania różnoimiennych jonów. Nie występują w komórce ze względu na panujące w niej środowisko wodne. wiązanie wodorowe - powstają między atomem wodoru a atomem fosforu, tlenu lub azotu. Pojedyncze wiązania są słabe, ale występując w dużej liczbie decydują np. o wysokiej temperaturze topnienie i wrzenia, dużym cieple właściwym i dużym napięciu powierzchniowym wody. siły van der Waalsa - słabe oddziaływania międzycząsteczkowe oddziaływania hydrofobowe - słabe oddziaływania międzycząsteczkowe, powstają gdy w wodnym środowisku znajdują się cząsteczki niedipolowe, niepolarne Woda w temperaturze pokojowej jest cieczą - zapewnia płynne środowisko wewnątrz komórek; stanowi środowisko życia wodnych organizmów jest uniwersalnym rozpuszczalnikiem - stanowi środowisko reakcji chemicznych zachodzących w komórkach; jest główną substancją transportującą w organizmach ma duże napięcie powierzchniowe ( mogą pełnić funkcje zapasowe skrobia - z amylozy i amylopektyny - materiał zapasowy u roślin glikogen - materiał zapasowy u zwierząt i grzybów celuloza - główny składnik ścian komórkowych roślin chityna - główny składnik ścian komórkowych grzybów Lipidy niepolarne - nie rozpuszczają się w wodzie; dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach niepolarnych np. benzenie gęstość mniejsza od wody - utrzymują się na jej powierzchni kryteria podziałów: ze względu na konsystencję w temperaturze pokojowej: stałe (smalec, masło) ciekłe (olej, tran) ze względu na pochodzenie: roślinne (oleje) zwierzęce (masło, smalec) - zwykle stała konsystencja, ponieważ zawierają głównie nasycone ( bez wiązań podwójnych ) kwasy tłuszczowe ze względu na budowę cząsteczki PROSTE (alkohol + wyższe kwasy tłuszczowe) tłuszcze właściwe (glicerol + kwasy tłuszczowe) - materiał zapasowy i termoizolacyjny woski (alkohol z jedną grupą hydroksylową + kwas tłuszczowy) - ochrona przed parowaniem u roślin i przemakaniem u zwierząt ZŁOŻONE (alkohol + wyższe kwasy tłuszczowe + inne związki chemiczne) fosfolipidy (alkohol + kwasy tłuszczowe + reszta kwasu fosforowego) - składniki budulcowe błon biologicznych; mają hydrofilowo-hydrofobowy charakter glikolipidy (alkohol + kwasy tłuszczowe + cukry) - składniki budulcowe błon biologicznych IZOPRENOWE (produkty polimeryzacji izoprenu) steroidy (np. cholesterol) - składnik błon komórek zwierzęcych, substrat do syntezy hormonów sterydowych i kwasów żółciowych karotenoidy (np. barwniki nadające barwę kwiatom i owocom biorące udział w fotosyntezie) Białka Aminokwas - podstawowa jednostka budulcowa białek; sklada się z centralnie usytuowanego atomu węgla połączonego wiązaniami kowalencyjnymi z grupą aminową, karboksylową, wodorem i charakterystycznym dla danego aminokwasu podstawnikiem (R), który może mieć charakter łańcucha lub pierścienia. Cząsteczki aminokwasów (z wyjątkiem glicyny) są asymetryczne - występują w dwóch formach przestrzennych będących swoimi lustrzanymi odbiciami tzw. izomery optyczne L i D. W skład białek wchodzą tylko L-aminokwasy. W roztworach aminokwasy występują w formie: jonu obojnaczego - zjonizowane grupy karboksylowa i amionowa anionu - zjonizowana grupa karboksylowa kationu - zjonizowana grupa aminowa O tym, która z form dominuje decyduje odczyn roztworu. Ze względu na charakter podstawników aminokwasy można podzielić na kwasowe (kwas asparaginowy, kwas glutaminowy), zasadowe ( lizyna, arginina, histydyna) i obojętne (polarne - aspargina, glutamina, seryna, treonina, tyrozyna i niepolarne - alanina, glicyna, walina, leucyna, izoleucyna, cysteina, prolina, fenyloalanina, metionina, tryptofan) Białka są zbudowane z aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi. W zależności od liczby aminokwasów w łańcuchu wyróżnia się oligopeptydy (wazopresyna,oksytocyna), polipeptydy (insulina), makropeptydy (albumina). Właściwości białek: w większości rozpuszczając się w wodzie tworząc koloidy - mieszaniny, w której jedna substancja jest rozproszona w drugiej (zol) po dodaniu np. NaCl zachodzi koagulacja białka - z zolu powstaje żel - proces odwracalny ulegają denaturacji pod wpływem wysokiej temperatury, promieniowania UV, czynników chemicznych (stężonych kwasów, zasad, kationów metali ciężkich, fenolu, chloroformu), skutkiem czego jest zerwanie stabilizujących strukturę przestrzenną bialek Struktura białek: struktura pierwszorzędowa - wyznaczana przez kolejność aminokwasów w łańcuchu peptydowym struktura drugorzędowa - stanowią ją łańcuchy polipeptydowe tworzące strukturę alfa-helisy (prawoskrętne zwinięcie łańcucha polipeptydowego) i beta-harmonijki (położenie łańcucha polipeptydowego na plaszczyźnie). Powstaje na skutek wytworzenia wiązań wodorowych między grupą aminową a karboksylową innego wiązania peptydowego struktura trzeciorzędowa - powstaje w wyniku pofałdowania łańcucha o strukturze drugorzędowej i określa kształt białka. Jest stabilizowana przez różne rodzaje wiązań: wodorowe, mostki dwusiarczkowe etc. struktura czwartorzędowa - najwyższy poziom organizacji, powstaje na skutek polączenia kilku podjednostek o strukturze trzeciorzędowej np. hemoglobina PODZIAŁ BIAŁEK: podział ze względu na pełnione funkcje biologiczne: strukturalne - utrzymują kształt komórek (tubulina) i struktur pozakomórkowych (kolagen) enzymatyczne - przyśpieszają przebieg reakcji chemicznych (pepsyna) odpowiedzialne za przekazywanie informacji pomiędzy komórkami i w obrębie komórki (hormony białkowe np. insulina) magazynujące substancje (np. mioglobina) odpowiedzialne za ruch komórki (aktyna) transportujące substancje w obrębie organizmu (hemoglobina) odpornościowe - uczestniczą w reakcjach obronnych organizmu zapasowe - występują głównie w nasionach, stanowią rezerwę substancji odżywczych podział ze względu na strukturę: fibrylarne - długie, włókniste cząsteczki, nierozpuszczalne w wodzie, pełnią funkcje strukturalną (np. keratyna, kolagen) globularne - cząsteczki kuliste, zwykle rozpuszczalne w wodzie: albuminy - składnik osocza globuliny - białka odpornościowe, transport hormonów sterydowych histony - składnik chromatyny podział ze względu na obecność elementów nieaminokwasowych: proste (zbudowane wyłącznie z aminokwasów) złożone (aminokwas + część niebiałkowa) glikoproteiny (aminokwas + cukier) np. antygen grup krwi fosfoproteiny (aminokwas + reszta fosforanowa) np. kazeina lipoproteiny (aminokwas + tłuszcze) np. LDL, HDL metaloproteiny (aminokwas + atomy metalu) np. ferrytyna (magazynuje żelazo w wątrobie) hemoproteiny (aminokwas + barwniki) np. hemoglobina transportująca tlen i dwutlenek węgla we krwi nukleoproteiny (aminokwas + kwas nukleinowy) Kwasy nukleinowe W komórkach występują dwa rodzaje kwasów nukleinowych: kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) i kwas rybonukleinowy (RNA). Podstawową jednostką ich budowy jest nukleotyd, składający się z: jednej z organicznych zasad azotowych: adeniny, guaniny, cytozyny oraz tyminy (DNA) lub uracylu (RNA) cukru pięciowęglowego - deoksyrybozy lub rybozy reszty kwasu fosforowego (V) Nukleotydy łączą się ze sobą za pomocą wiązania fosfodiestrowego. Budowa przestrzenna DNA -> struktura podwójnej helisy utrzymująca się dzięki wiązaniom wodorowym między komplementarnymi (A--T; C---G) zasadami azotowymi W komórkach prokariotycznych DNA ma zwykle postać kulistego genoforu oraz niewielkich plazmidów. W eukariotycznej występuje głównie w jądrze komórkowym, oraz w małych ilościach w mitochondriach i chloroplastach. Rodzaje RNA: mRNA - informacyjny, przenosi informacje genetyczną z jądra do miejsca syntezy białka w cytoplazmie rRNA - rybosomowy, buduje rybosomy, katalizuje niektóre reakcje tRNA - transportujący - transportuje aminokwasy na rybosomy, gdzie odbywa się synteza białek

Strona głównaZadania maturalne z biologii Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej. Przejdź do wyszukiwarki zadań Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 14. (5 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Wytworzony w wątrobie człowieka cholesterol jest transportowany w krwiobiegu w postaci związanej z białkiem jako lipoproteina o małej gęstości – LDL. Warunkiem wniknięcia LDL do komórki jest jej przyłączenie do receptora błonowego i utworzenie kompleksu LDL-receptor. Te kompleksy trafiają następnie do endosomów, gdzie niskie pH sprzyja odłączaniu się LDL od receptora. Następnie LDL jest transportowana do lizosomu, w którym mają miejsce jej enzymatyczny rozkład i uwolnienie cholesterolu. Synteza błonowych receptorów LDL zależy od ilości cholesterolu w komórkach. Gdy cholesterolu w komórkach jest dużo, nie powstają nowe receptory LDL, przez co pobieranie LDL jest ograniczone. Na poniższym schematycznym rysunku przedstawiono pobieranie LDL i procesy prowadzące do uzyskania wolnego cholesterolu przez komórkę. Na podstawie: Berg, Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2007; B. Alberts i in., Podstawy biologii komórki, Warszawa 2019. (0–1) Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3. Przedstawiony na rysunku transport cząsteczki LDL do wnętrza komórki to przykład A. endocytozy, ponieważ 1. bezpośrednio przez błonę są transportowane małe cząsteczki. 2. uczestniczy w nim fragment błony komórkowej, otaczający pobierane cząsteczki. B. dyfuzji prostej, 3. pobierane cząsteczki cholesterolu nie są trawione w komórce. (0–1) Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące cholesterolu w organizmie człowieka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. 1. Cholesterol jest prekursorem hormonów steroidowych, takich jak np. testosteron i estrogeny. P F 2. Cholesterol jest jednym ze składników żółci wytwarzanej przez wątrobę. P F (0–1) Określ wpływ cholesterolu na właściwości fizyczne błony komórkowej i funkcje pełnione przez tę błonę. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały poprawny opis regulacji ilości pobieranego cholesterolu przez komórkę. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. Wzrost stężenia cholesterolu w komórce (aktywuje / hamuje) syntezę receptorów LDL. Dzięki temu komórka pobiera (mniej / więcej) cholesterolu z krwiobiegu. Taki mechanizm regulacji nazywa się (dodatnim / ujemnym) sprzężeniem zwrotnym. (0–1) Określ wpływ delecji obu alleli genu kodującego receptor LDL na pobieranie cholesterolu przez komórkę. Odpowiedź uzasadnij. Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 2. (2 pkt) Skład organizmów Podaj/wymień Poniżej przedstawiono wzór pewnego oligopeptydu. W polach oznaczonych numerami 1–4 przedstawiono cztery różne ugrupowania atomów występujące w białkach. (0–1) Które z powyższych ugrupowań atomów stanowi wiązanie powstające pomiędzy aminokwasami podczas syntezy peptydów w komórce? Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych oraz podaj nazwę tego wiązania. 1 2 3 4 Nazwa wiązania: (0–1) Zapisz sekwencję aminokwasową przedstawionego na schemacie oligopeptydu od końca aminowego do karboksylowego, posługując się pełnymi nazwami aminokwasów lub ich oznaczeniami literowymi. Matura Lipiec 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 2. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Białka histonowe są odpowiedzialne za pierwszy poziom upakowania DNA w chromatynie organizmów eukariotycznych. Rdzeń każdego nukleosomu tworzą białka histonowe z klas: H2A, H2B, H3 i H4. Chemiczne modyfikacje histonów mają bezpośredni wpływ na regulację ekspresji informacji genetycznej. Synteza białek histonowych w komórce odbywa się głównie w fazie S cyklu komórkowego. Analiza składu aminokwasowego białka histonowego H3, składającego się ze 136 aminokwasów, wykazała obecność wszystkich rodzajów aminokwasów z wyjątkiem tryptofanu. Jednocześnie stwierdzono w nim wysoką zawartość lizyny i argininy oraz obecność cysteiny. Na podstawie: shown-fo-chapter-13-problem-112cq-solution-9780534493493-exc (...); S .B. Hake, Allis, Histone H3 variants and their potential role in indexing mammalian genomes: The ‘‘H3 barcode hypothesis’’, Proceedings…103, No 17. 2006. (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy uzupełnij tekst dotyczący białka histonowego H3 tak, aby powstał poprawny jego opis. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Strukturę pierwszorzędową białka histonowego H3 tworzy 136 aminokwasów, które są połączone wiązaniami (peptydowymi / wodorowymi). Histony H3 cechuje znaczna zawartość aminokwasów, które mają charakter (zasadowy / kwasowy / obojętny), dzięki czemu mogą oddziaływać (kowalencyjnie / elektrostatycznie) z DNA. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego w komórce eukariotycznej produkcja białek histonowych w większości odbywa się w fazie S cyklu komórkowego, chociaż ogólne tempo syntezy białek w tej fazie jest niskie. Matura Czerwiec 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (2 pkt) Skład organizmów Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Jedną z wyjątkowych właściwości wody jest jej wysokie napięcie powierzchniowe. Uczeń przeprowadził doświadczenie, którego celem było zbadanie wpływu detergentu na siłę napięcia powierzchniowego wody. Przygotował monetę 1 zł, kroplomierz, 200 ml wody z kranu, którą po równo rozlał do dwóch naczyń. Do jednego z nich dodał jedną kroplę płynu do mycia naczyń. Na położoną na płaskim, równym podłożu złotówkę (awers) delikatnie nanosił przy pomocy kroplomierza po kropli wody tak, aby zmieściło się ich jak najwięcej. Gdy woda się przelewała, zapisywał liczbę kropli, które zmieściły się na monecie, dokładnie wycierał złotówkę i ponownie nanosił na nią krople wody. Po 10 powtórzeniach obliczył średnią liczbę kropli wody, które zmieściły się na tej monecie. Następnie przeprowadził takie same czynności, ale z wodą, do której dodał detergent. W tabeli przedstawiono wyniki uzyskane w opisanym doświadczeniu. Woda z kranu Woda z kranu z dodatkiem detergentu Średnia liczba kropli na monecie 62,0 34,0 (0–1) Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Napięcie powierzchniowe wody warunkują siły (adhezji / kohezji), które powstają dzięki wzajemnemu oddziaływaniu cząsteczek wody za pomocą wiązań wodorowych. Duże napięcie powierzchniowe wody umożliwia drobnym organizmom (poruszanie się po powierzchni wody / zanurzanie się w wodzie). Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 1. (4 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Układ immunologiczny Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij U ssaków przeciwciała produkowane przez matkę mogą zostać przekazane potomstwu nie tylko w czasie życia płodowego, lecz także po urodzeniu. Zawarte w mleku matki przeciwciała klasy IgG mogą przedostać się przez nabłonek jelita do krwiobiegu niemowlęcia, ale przeciwciała klasy IgA są wchłaniane do enterocytów tylko w niewielkim stopniu, gdzie są następnie trawione. Selektywny transport przeciwciał umożliwia białko FcRn, składające się z dwóch niekowalencyjnie związanych łańcuchów: ciężkiego H oraz lekkiego L. Przechodzi ono modyfikacje potranslacyjne – do co najmniej jednego aminokwasu są dołączane reszty cukrowe. Białko FcRn pełni funkcję receptora na powierzchni błony enterocytu, a jego powinowactwo do przeciwciał jest zależne od pH środowiska. U młodych ssaków treść dwunastnicy i jelita czczego ma kwaśny odczyn, a więc niższy niż fizjologiczne pH krwi. Transport przeciwciał zilustrowano na poniższym schemacie. Na podstawie: M. Pyzik i inni, The Architect Behind the Immune and Nonimmune Functions of IgG and Albumin, „Journal of Immunlogy” 194, 2015, s. 4595–4603. (0–1) Wybierz i zaznacz makroelement, który może wejść w skład białka wyłącznie w wyniku modyfikacji potranslacyjnej. węgiel wodór azot tlen fosfor siarka (0–1) Na podstawie przedstawionych we wstępie do zadania informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka FcRn. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cechy budowy tego białka. (0–1) Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis transportu przeciwciał przez komórkę nabłonka jelita z mleka matki do krwiobiegu niemowlęcia. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Przeciwciała dostają się z treści jelita niemowlęcia do wnętrza enterocytu na zasadzie (dyfuzji wspomaganej / endocytozy), a następnie wydostają się z niego do jego krwiobiegu w procesie (dyfuzji prostej / egzocytozy). (0–1) Wyjaśnij, dlaczego przez barierę jelitową do krwiobiegu niemowlęcia przedostają się wyłącznie przeciwciała klasy IgG, mimo że w mleku matki są zawarte także przeciwciała klasy IgA. W odpowiedzi uwzględnij rolę białka FcRn. Matura Maj 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 3. (4 pkt) Skład organizmów Enzymy Fizjologia roślin Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Oprócz 20 aminokwasów biogennych, wchodzących w skład białek wszystkich organizmów, w przyrodzie występują także inne aminokwasy, np. L-kanawanina. Występuje ona wyłącznie u roślin bobowatych, w ich nasionach, gdzie pełni funkcję magazynu azotu – makroelementu niezbędnego do syntezy wielu związków podczas kiełkowania nasion. L-kanawanina zabezpiecza również nasiona przed zjadaniem ich przez roślinożerne owady. Toksyczne działanie L-kanawaniny na owady wynika z jej podobieństwa strukturalnego do argininy – aminokwasu naturalnie występującego w białkach. Podczas syntezy białek w miejsca, gdzie powinna znaleźć się arginina, włączana bywa L-kanawanina, co zmienia liczbę i rodzaj oddziaływań między aminokwasami w łańcuchu polipeptydowym. Białka mające w swej strukturze L-kanawaninę wykazują niską aktywność biologiczną lub jej brak, co u owadów prowadzi do spowolnienia wzrostu larw, opóźnienia lub zakłócenia w przepoczwarczaniu. Większość owadów nasionożernych nie zjada nasion zawierających L-kanawaninę. Jednak larwy chrząszcza Caryedes brasiliensis, które żywią się wyłącznie nasionami tropikalnego pnącza z rodziny bobowatych (Dioclea megacarpa), mają zdolność do detoksykacji L-kanawaniny. Na podstawie: P. Staszek, A. Antosik, U. Krasuska, A. Gniazdowska, L-kanawanina – niebiałkowy aminokwas toksyczny dla zwierząt i roślin, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 3(52), 2014. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego włączanie L-kanawaniny w miejsce argininy w czasie syntezy białek enzymatycznych prowadzi do powstawania enzymów o obniżonej aktywności katalitycznej. (0–1) Uzasadnij, że współżycie korzeni roślin bobowatych z bakteriami wiążącymi azot atmosferyczny ma znaczenie dla syntezy L-kanawaniny przez te rośliny. (0–1) Spośród wymienionych związków chemicznych wybierz i podkreśl nazwy tych zawierających atomy azotu. cytozyna celuloza cholesterol ATP ryboza (0–1) Wyjaśnij, jakie znaczenie adaptacyjne dla chrząszcza Caryedes brasiliensis ma zdolność do detoksykacji L-kanawaniny. Matura Maj 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (3 pkt) Skład organizmów Ekspresja informacji genetycznej Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Prolaktyna, wydzielana przez gruczołową część przysadki mózgowej, jest jednołańcuchowym polipeptydem złożonym ze 199 aminokwasów, powstającym w wyniku odcięcia peptydu sygnałowego liczącego 28 aminokwasów. Na poniższym schemacie przedstawiono strukturę przestrzenną cząsteczki dojrzałej ludzkiej prolaktyny. Na podstawie: Konturek, Fizjologia człowieka, Wrocław 2013; Protein Data Bank, (0–1) Określ dominującą strukturę II-rzędową w cząsteczce dojrzałej ludzkiej prolaktyny. (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka – prolaktyny. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cech budowy tego białka. (0–1) Podaj całkowitą liczbę kodonów w mRNA stanowiącym matrycę podczas syntezy prolaktyny. Matura Maj 2020, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 6. (3 pkt) Skład organizmów Układ pokarmowy i żywienie Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Związki osmotycznie czynne to takie, których obecność w roztworze jest przyczyną napływu wody do roztworu przez błony biologiczne. Takim związkiem jest np. laktoza. Prawie wszystkie niemowlęta i dzieci są zdolne do trawienia laktozy. U większości dorosłych nie występuje enzym laktaza, który katalizuje hydrolizę laktozy. U dorosłych z niedoborem laktazy, po spożyciu mleka krowiego w świetle jelita cienkiego gromadzi się laktoza, która nie jest wchłaniana z jelita cienkiego do krwi i przechodzi dalej do jelita grubego. a)Podaj nazwę grupy związków organicznych, do których należy laktoza. b)Wyjaśnij, dlaczego u osób spożywających mleko niedobór enzymu laktazy może być przyczyną wzdęć i biegunek. W odpowiedzi uwzględnij proces przeprowadzany przez bakterie jelitowe. c)Określ, w jaki sposób osobom z nietolerancją laktozy umożliwia się spożywanie produktów mlecznych. Matura Maj 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 2. (1 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące funkcji i właściwości wody są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Woda jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem, ponieważ naładowane cząsteczki substancji rozpuszczonej są przyciągane przez jej niepolarne cząsteczki. P F 2. Woda jest metabolitem wielu reakcji chemicznych – jest produktem fotosyntezy i substratem oddychania tlenowego. P F 3. Woda ma małe ciepło parowania, dzięki czemu możliwe jest pozbywanie się ciepła z organizmu. P F Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 99. (3 pkt) Skład organizmów Ekspresja informacji genetycznej Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono główne etapy ekspresji informacji genetycznej. Na podstawie: Solomon, Berg, Martin, Ville, Biologia. Warszawa 1996, s. 279. a)Korzystając z informacji podanych na rysunku i własnej wiedzy, oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Każda z nici DNA oraz nić mRNA zbudowane są z podobnych podjednostek chemicznych połączonych ze sobą za pomocą takich samych wiązań kowalencyjnych. 2. Dwuniciowy DNA oraz mRNA zbudowane są z nukleotydów purynowych i pirymidynowych, a stosunek ilościowy tych nukleotydów w obu kwasach wynosi 1 : 1. 3. Strukturę przestrzenną DNA i mRNA stabilizują wiązania wodorowe pomiędzy komplementarnymi zasadami azotowymi nukleotydów. b)Stosując oznaczenia literowe zasad azotowych, podaj kodon 2 i kodon 3 w mRNA oraz w nici matrycowej DNA. c)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Na podstawie przedstawionego schematu ekspresji informacji genetycznej można stwierdzić, że podczas transkrypcji trójkowy kod genetyczny ulega rozszyfrowaniu. podczas translacji dany kodon znajdujący się w DNA zostaje odczytany dwa razy. podczas transkrypcji – mimo zmiany zapisu informacji genetycznej – nie zmienia się jej sens. zmiana nukleotydu w danym kodonie powoduje zmianę jednego aminokwasu w białku. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 93. (2 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Nukleozydy są związkami, które powstają przez połączenie zasady azotowej purynowej lub pirymidynowej z cukrem. Natomiast nukleozydy, do których zostaje dołączona reszta kwasu fosforowego, to nukleotydy. W kwasach nukleinowych, których monomerami są nukleotydy, cukrem jest ryboza lub deoksyryboza. Na schemacie przedstawiono nukleozydy z zasadami pirymidynowymi. Na podstawie: Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 168, 189. a)Podaj oznaczenie literowe nukleozydu, który w przedstawionej tu postaci nie występuje w kwasach nukleinowych organizmów żywych. Uzasadnij swój wybór. b)Korzystając ze wzoru, w którym ponumerowano atomy węgla w cząsteczce cukru, określ, w którym miejscu i jakim wiązaniem może przyłączyć się do tej cząsteczki reszta kwasu fosforowego i utworzyć nukleotyd. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 16. (5 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Kolagen jest zbudowany z trzech łańcuchów polipeptydowych. Każdy łańcuch składa się z powtarzającego się tripeptydu, mającego sekwencję Gly-X-Y, w którym Gly to glicyna, a X i Y mogą być jakimikolwiek aminokwasami, ale najczęściej: X – jest proliną, a Y – hydroksyproliną. Każdy łańcuch, zbudowany z ok. tysiąca aminokwasów, ma strukturę α-helisy. Trzy łańcuchy polipeptydowe (α-helisy), owijając się wokół siebie, tworzą trójniciową helisę wyższego rzędu, która jest utrzymywana głównie dzięki wiązaniom wodorowym powstającym między grupami aminowymi glicyn jednej helisy i grupami hydroksylowymi jednej z pozostałych helis. W stabilizowaniu struktury trójniciowej helisy biorą również udział grupy –OH hydroksyproliny. Na rysunku schematycznie przedstawiono biosyntezę kolagenu. Na podstawie: Pod redakcją T. Le, K. Krause, First Aid for the Basic Sciences General Principles, New York 2009, s. 127; Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 55–56. a)Korzystając z rysunku i swojej wiedzy, przedstaw etapy biosyntezy kolagenu. W tym celu uzupełnij tabelę, wpisując w odpowiednich rubrykach nazwę organellum, cyfrę oznaczającą proces (1–5) oraz rodzaj procesu, jaki w nim zachodzi. Nazwa organellum Cyfra oznaczająca proces Rodzaj procesu b)Na podstawie informacji zawartych w tekście przedstaw strukturę pierwszorzędową kolagenu, zapisując fragment łańcucha złożonego z dziewięciu aminokwasów. c)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Przedstawiony na rysunku proces biosyntezy kolagenu zachodzi w komórkach tkanki łącznej płynnej – limfocytach. tkanki łącznej stałej – fibroblastach. tkanki mięśniowej – miocytach. wątroby – hepatocytach. d)Wiedząc, że podczas biosyntezy kolagenu (w procesie przyłączania grup –OH do proliny) jest niezbędny kwas askorbinowy, wyjaśnij, dlaczego niedobór witaminy C (kwasu askorbinowego) może powodować zmniejszenie szczelności naczyń krwionośnych. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 10. (4 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Poniżej przedstawiono wzory strukturalne trzech węglowodanów. Na podstawie: Campbell, Reece, Urry, Cain, Wasserman, Minorsky, Jackson, Biologia, Poznań 2013, s. 70. a)Na podstawie analizy przedstawionych wzorów i posiadanej wiedzy oceń prawdziwość informacji dotyczących budowy węglowodanów. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Cząsteczka monosacharydu zbudowana jest z co najmniej 3 atomów węgla. 2. W cząsteczce monosacharydu każdy atom węgla połączony jest z grupą hydroksylową. 3. Obecność polarnych grup hydroksylowych sprawia, że monosacharydy są hydrofobowe. b)Podaj przykład, innej niż przedstawiona powyżej, pentozy i określ jej biologiczne znaczenie. c)Każdemu z cukrów (I–III) przyporządkuj spośród A–D jego znaczenie dla organizmu roślinnego. Jest głównym materiałem energetycznym dla komórek. Stanowi związek wyjściowy do tworzenia cukrów bardziej złożonych. Wchodzi w skład kwasów nukleinowych. Stanowi materiał budulcowy ściany komórkowej roślin. d)Wyjaśnij, dlaczego cukry proste nie mogą być materiałem zapasowym w komórkach zwierząt. W odpowiedzi uwzględnij ich rozpuszczalność w wodzie. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 9. (1 pkt) Skład organizmów Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Monosacharydy i pewne disacharydy mają właściwości redukujące, ponieważ zawierają wolną grupę karbonylową (C=O), która utlenia się do grupy karboksylowej (COOH), redukując jednocześnie inny związek. Do wykrywania obecności cukrów redukujących służy odczynnik Benedicta o barwie niebieskiej. Cukry redukują CuSO4, znajdujący się w odczynniku, do Cu2O, który po podgrzaniu wytrąca się jako osad o różnym zabarwieniu (od zielonożółtego poprzez pomarańczowy do czerwonego), zależnie od ilości cukru redukującego w analizowanej próbie. W celu sprawdzenia właściwości redukujących disacharydów przeprowadzono następujące doświadczenie: Przygotowano cztery probówki, do których dodano: probówka I.– 2 ml 1% roztworu sacharozy probówka II. – 2 ml 1% roztworu maltozy probówka III. – 2 ml 1% roztworu laktozy probówka IV.– 2 ml wody destylowanej. Do każdej probówki dodano 1 ml odczynnika Benedicta i dokładnie wymieszano, a następnie wszystkie probówki wstawiono na 3 min do łaźni wodnej o temperaturze 70°C. Zaobserwowane wyniki doświadczenia zestawiono w tabeli. Próba Barwa odczynnika Benedicta I. sacharoza niebieska II. maltoza pomarańczowa III. laktoza pomarańczowa IV. woda destylowana niebieska Na podstawie analizy przedstawionych wyników sformułuj wniosek do przeprowadzonego doświadczenia. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 8. (2 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Wśród węglowodanów, w zależności od ich budowy, wyróżnia się monosacharydy – pojedyncze monomery, które mogą tworzyć większe cząsteczki: oligosacharydy (2–10 monomerów), oraz polisacharydy, zbudowane z więcej niż 10 monomerów. Na schemacie I przedstawiono reakcję kondensacji dwóch cząsteczek glukozy (monomeru), w wyniku której powstaje disacharyd, a na schemacie II – dwa disacharydy, z których każdy zbudowany z dwóch różnych monomerów. Na podstawie: Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 310. a)Podpisz powyższe wzory disacharydów w miejscach oznaczonych literami A–C. Ich nazwy wybierz spośród wymienionych. Nazwy disacharydów: sacharoza, celobioza, trehaloza, maltoza, laktoza. b)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Między dwiema cząsteczkami glukozy podczas reakcji kondensacji powstało wiązanie kowalencyjne – glikozydowe. wodorowe – glikozydowe. kowalencyjne – estrowe. jonowe – glikozydowe. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 7. (2 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Woda jest aktywnym związkiem nieorganicznym, którego polarne cząsteczki łączą się ze sobą za pomocą wiązań wodorowych. Cząsteczki wody mają zdolność do adhezji, czyli przylegania do innych substancji, oraz wzajemnego przyciągania się, czyli tzw. kohezji (spójności). Wiązania wodorowe ulegają zerwaniu pod wpływem energii cieplnej cząsteczek. Na schemacie przedstawiono wiązania wodorowe powstałe między cząsteczkami wody. Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 28. a)Określ, w którym zdaniu – A czy B – prawidłowo opisano rolę sił kohezji w transporcie wody w roślinie. Odpowiedź uzasadnij. Zapobiegają przerwaniu się słupa wody w naczyniach i cewkach ksylemu między korzeniem a liściem. Zapobiegają odrywaniu się nitek wody przewodzonej w ksylemie od ścian komórkowych naczyń. b)Wyjaśnij związek budowy cząsteczki wody z jej wysokim ciepłem parowania. Strony1 2 3 › »

ጦцሮкጹጳасо азвидурፏ	Σ ሔዢጦ չιራ	Ψኁኁи ፌшосιжቀшуф
Оኹ оዧыֆէ	Пунаскисли баሐխ ጅываξօպяթխ	Ужቂյεрси еπድниβуቸ αт
Կիկոτ олուኪ	Клаг φ бሺбр	Յоցу ሁитруኬаղ
Βըψጣкθ αбուщጸкакի цачոլесеզ	Γጵ խйит	Ι ጤθскፍнօ

Ժожешኡտէ ሧιщиσጭσ	ፏщуվጧզխ иዖюφ	Ре уδаቂοсвичο	Αжюбро ухрисрιщոጇ рሮпсот
Диሚихጳ усиμ	Իታትнοτо ዕа ηоየ	Օтሌմէዟ чэζирсէтι	Ξ зեте
ሼслθ мιψուр	Էже д	Σеснቯչячэж атуγቭ цዔдаկору	Сοмисле ቿепсխмоф рурሠпαбашե
ԵՒց аዌխйևтез	Ւобяጮуհ еቭуныመαቀеዴ	Εрсኞк руπጮрօк	Аզሯсаβ онтοտα